Italijanski neorealizam je filmski pokret koji je nastao tokom četrdesetih godina dvadestog veka u Italiji. Stilski često na ivici dokumentarizma, a tematski izrazito socijalno angažovan, fokusiran na socijalne, političke i ekonomske probleme italijanskog društva posleratnog perioda, na pravi način je uspeo da izrazi tadašnje moralno i duhovno stanje Italije.
Podstaknuti katastrofalnom stanjem u zemlji nakon Drugog svetskog rata, ali i potpunom propagandnom ispraznošću italijanskog predratnog filma, Roberto Roselini, Lukino Viskonti, Vitorio de Sika, Đuzepe de Santis, Federiko Felini i drugi, fokusiraju se na autentične priče o običnim ljudima, koje su često smeštene u siromašne urbane sredine ili ruralna područja. Filmovi su snimani na stvarnim lokacijama i koristilo se prirodno osvetljenje, a i glumci su često bili naturščici.
Istoričari se uglavnom slažu da je neorealizmu posle 1952. godine počeo da opada značaj, premda je globalni uticaj neorealiizma (između ostalog i na ondašnji jugoslovenski film), ostao i dalje veliki. Filmovi iz našeg izbora nisu klasični primeri neorealističkog stila, ali mu tematski i stilski pripadaju.
Filmski petak – Italijanski neorealizam održava se uz podršku Italijanskog instituta za kulturu u Beogradu (Istituto Italiano di Cultura di Belgrado).
- maj
19.00
Najlepša (Bellissima)
Italija 1951. (114′) drama
R: Lukino Viskonti
Jezik: italijanski
Titlovi: srpski
Sinopsis: Najlepša se smatra jednim od najvažnijih ostvarenja italijanskog neorealizma. Glavna junakinja, čiji lik tumači Ana Manjani, je žena iz skromne rimske radničke porodice, koja je opsednuta filmovima, ali i idejom da njena ćerka može da pobedi na takmičenju za „najlepšu devojčicu u Rimu“ i postane filmska zvezda.
Lukino Viskonti (1906 – 1976) je italijanski pozorišni i filmski reditelj, i pisac. Kao vodeća ličnost italijanske umetnosti i kulture sredinom dvadesetog veka, Viskonti je bio jedan od osnivača italijanskog neorealizma. Dobitnik je mnogih priznanja, uključujući Zlatnu palmu i Zlatnog lava. Njegovi najpoznatiji filmovi su Senso (1954) i Leopard (1963), oba istorijske melodrame zasnovane na italijanskim književnim klasicima, zatim, drama Roko i njegova braća (1960) i njegova „Nemačka trilogija“ – Prokleti ( 1969), Smrt u Veneciji (1971) i Ludvig (1972).
- maj
19.00
Čudo u Milanu (Miracolo a Milano)
Italija 1951. (100′) komedija, fantastika
R: Vitorio De Sika
Jezik: italijanski
Titlovi: srpski
Sinopsis: Čudo u Milanu je italijanski fantastični film u kom glume Frančesko Golisano, Ema Gramatika i Paolo Stopa. Film, ispričan kao neorealistička bajka, objašnjava živote grupe ljudi koji su pogođeni siromaštvom u posleratnom Milanu u Italiji.
Vitorio De Sika (1901 — 1974) je karijeru započeo kao pozorišni i filmski glumac, a filmskom režijom se bavi 1940. godine. Bitno je doprineo razvoju italijanskog neorealizma. Četiri filma u njegovoj režiji osvojila su Oskara: Čistači cipela i Kradljivci bicikla (počasni), dok su Juče, danas i sutra i Vrt Finci-Kontinijevih osvojili Oskar za najbolji film na stranom jeziku. De Sika je bio nominovan za Oskara za najboljeg glumca u sporednoj ulozi 1957. godine za lik majora Rinaldija u filmu američkog režisera Čarlsa Vidora iz 1957. godine, adaptaciji Hemingvejevog dela Zbogom oružje.
- maj
19.00
Noć (La Notte)
Italija, 1961. (122′) drama
R: Mikelanđelo Antonioni
Jezik: italijanski
Titlovi: srpski
Sinopsis: Glavni junaci, koje tumače Marčelo Mastrojani i Žana Moro, su ugledni i bogati milanski književnik i njegova supruga, čiji se brak nalazi u krizi. Radnja prati nekoliko sati u njihovom životu.
Mikelanđelo Antonioni (1912 – 2007), italijanski filmski reditelj i scenarista, jedan je od najuticajnijih filmskih stvaralaca dvadesetog veka, čije je nasleđe prisutno u filmovima brojnih svetskih reditelja od šezdesetih godina pa nadalje, uključujući i jugoslovenske. Njegov stil su karakterisali dugački kadrovi začuđujuće vizuelne lepote, izlomljen narativni tok kojim su dominirale teme otuđenja, identiteta, emotivne praznine i besmisla modernog života. U tematskoj tetralogiji koju čine Avantura (1960), Noć (1961), Pomračenje (1962) i Crvena pustinja (1964), Antonioni se bavio pripadnicima više klase, ljudima bez materijalnih problema, ali isto tako i bez ikakvog jasnog cilja u životu. Antonioni je u Engleskoj snimio Uvećanje (1966), još jednu studiju o emotivnom otuđenju, inspirisanu životom i radovima londonskog fotografa Dejvida Bejlija. U njegovom kultnom filmu Profesija: reporter (1975) igraju Džek Nikolson i Marija Šnajder.
- jun
Prosjak (Accatone)
Italija, 1961. (117′) drama
R: Pjer Paolo Pazolini
Jezik: italijanski
Titlovi: srpski
Sinopsis: Akatone, premijerno prikazan na Venecijanskom filmskom festivalu, prvi je Pazolinijev film. To je priča o svodniku iz siromašnog rimskog predgrađa. Interesantno je da u Akatoneu nema nijednog kadra u kojem se glavni lik može videti s leđa, ili barem iz profila – svi su frontalni. Pazolini je to objasnio tvrdnjom da svoj vizuelni stil nije gradio na filmovima, već na Đotovim i Masačovim freskama iz četrnaestog veka.
Pjer Paolo Pazolini (1922 — 1975) je italijanski filmski režiser, pisac i lingvista, jedan od najvećih i najkontroverznijih intelektualaca i stvaralaca Italije dvadesetog veka. Pazolini nije koristio klasičnu narativnu strukturu, jer se mnogo više zanimao za društvene, političke i seksualne tabue sa kojima je sučeljavao svoje likove. Gotovo svi njegovi filmovi su bili na granici incidenta i izazivali su žestoke reakcije. Slika posleratne Italije iz Akatonea (1961) razbesnela je konzervativne krugove, nad Jevanđeljem po Mateju (1964) zgražavala se Katolička crkva, dok su Teorema (1968) i Svinje (1969), oba kompleksne analize buržoaskog morala i ljudske psihologije, bukvalno podelili italijansku javnost. Film Teorema je dobio Specijalnu nagradu na festivalu u Veneciji, ali mu je kasnije, na intervenciju Vatikana, to priznanje oduzeto. Njegovo političko i seksualno opredeljenje – radikalni marksista, homoseksualac – kao i bizarna nasilna smrt 1975. godine , dodatno su doprineli stvaranju predstave o Pazolinijevom liku i delu kojom su dominirale nefilmske stvari.